Peter Bruijns

Een apostel van klimaat goeroe Gore

MAASTRICHT – Het is hartstikke leuk en hip om duurzaam bezig te zijn, zegt de Maastrichtse Toos Hofstede. Zij is door niemand minder dan Al Gore opgeleid om politici, ondernemers en burgers te vertellen over de noodzaak om de opwarming van de aarde af te remmen.

Op haar achttiende werd ze moeder, en al meteen was duidelijk dat ze van de vader van haar dochtertje weinig te verwachten had. Toos Hofstede (Zwolle, 1982) stond er alleen voor. Ze had geen geld voor een crèche, maar wel een goed stel hersens en ze wilde wat bereiken in haar leven. Ze verruilde haar hbo-studie voor de Universiteit Twente omdat die een gratis crèche bleek te hebben. Daar deed ze twee studies tegelijk: communicatiewetenschappen en bedrijfskunde, allebei binnen vier jaar afgerond. ,,Waar ik de tijd vandaan haalde weet ik niet. Het was een uitputtingsslag.”

,,Communicatiewetenschappen is een heel mooi vak, maar ik raakte ook teleurgesteld. Ik leerde er vooral hoe je een ander kunt verleiden om iets te kopen. Het ging er niet om wat je verkocht, maar hoe. Tot ik het vak ethiek kreeg. Daar werd ik geconfronteerd met het verhaal van Ikea. Het verhaal van die Zweedse winkels is helemaal niet zo rooskleurig. Zo’n Billykast kan alleen goedkoop zijn omdat de mensen in de keten worden uitgekleed en onderbetaald. Lokale ondernemers in India moeten het materiaal onder erbarmelijke omstandigheden tegen een bodemprijs leveren. Ik dacht: ja, ik weet nu wel hoe ik iets verkocht krijg, maar als het niet deugt, wil ik dat dan wel? Dat was een wake-upcall.”

Bij haar studie bedrijfskunde had ze tegelijkertijd ook zo’n ervaring. „Ik kreeg het vak maatschappelijk verantwoord ondernemen. Wat is je verantwoordelijkheid als ondernemer? Waarom maak je een bepaald product, waarom moet je per se groeien? Organisaties die duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen tot in de kern van hun organisatie doorvoeren, presteren beter op alle gebieden. Ik ben er op afgestudeerd en kreeg een acht.”

De alleenstaande moeder verhuisde voor de Gulpener Bierbrouwerij naar Zuid-Limburg. ,,Dat had niks met bier te maken. Hier zit een bedrijf dat met het brouwen van puur Limburgs bier zijn verantwoordelijkheid serieus neemt en daar ook nog eens een gezonde bedrijfsvoering mee realiseert. En dat goed voor zijn mensen en omgeving zorgt. De communicatie daarover kon beter en dat was mijn taak. Duurzaamheid is een soort van roeping geworden. Ik ben geen filantroop of activist. Ik keten me niet zo gauw vast aan bomen. Ik wil op een leuke manier duurzaamheidsprincipes toepassen in het dagelijks leven of in de manier waarop ik een bedrijf leid.”

Inmiddels runt ze samen met haar man een communicatiebedrijf in Maastricht. „Daar loopt duurzaamheid als vanzelfsprekend als een rode draad doorheen. Duurzaamheid maakt altijd onderdeel uit van ons communicatieadvies, gevraagd of ongevraagd. Wat is je meerwaarde als bedrijf? De manier waarop we naar de economie kijken is ongezond. Het lijkt of alleen geld en bezit gelukkig maakt. Terwijl iedereen die de ziekte of dood van een naaste heeft meegemaakt weet dat het er uiteindelijk om gaat dat je gezond bent in de wereld waarin je leeft. ” Toos Hofstede was in juni drie dagen in Berlijn. Daar volgde ze een cursus van The Climate Reality Project. Dat is een wereldwijd netwerk van mensen die – met kennis van zaken – actief waarschuwen voor de klimaatcrisis, en die mee denken over oplossingen.

Het project is een initiatief van Al Gore, de voormalige vicepresident van de VS. In 2006 deed Gore als klimaatactivist van zich spreken met de opzienbarende documentaire An Inconvenient Truth over de opwarming van de aarde. Vorig jaar kwam daar een vervolg op. Sindsdien is er veel belangstelling voor de opleiding tot Climate Reality Leader: ambassadeurs die zijn boodschap verder verspreiden.

In Berlijn werden vijfhonderd mensen opgeleid, binnenkort is een grote groep volgelingen in Los Angeles aan de beurt. ,,We zijn een soort apostels van Al Gore”, grapt Toos Hofstede. ,,Al Gore maakt zich sinds jaar en dag zorgen over het klimaat. Hij ziet dat de wetenschap niet in staat is het probleem overtuigend voor het voetlicht te brengen. Dus hij verzamelt mensen om zich heen die plaatselijk het verhaal kunnen overbrengen en mensen bewust willen maken.”

Voor de driedaagse cursus van Gore nam ze de trein naar Berlijn. ,,Die keuze was al een pittige. Het kostte 300 euro en ik was 7 uur reistijd kwijt. Als ik had gevlogen was ik in een uur op de luchthaven en voor 80 euro klaar. Maar ik kon natuurlijk niet het vliegtuig pakken naar Al Gore, dat zou absurd zijn. Vliegen is belachelijk goedkoop en enorm slecht voor het klimaat. De ticketprijs zou moeten worden bepaald door de werkelijke schade voor het milieu van zo’n vlucht.”

Toos had in Berlijn verwacht dat de 70-jarige Gore hooguit het welkomstwoordje zou doen. ,,Maar hij was er elke dag de hele tijd. Ik zag een man die enorm gepassioneerd en ondanks zijn leeftijd heel energiek is. Hij stond urenlang te presenteren, wist alles uit zijn hoofd. Ik was echt onder de indruk. Hij begon met de foto van de aarde: een klein bolletje in het heelal met een dun Tefalbeschermlaagje dat we met z’n allen aan het bekrassen zijn. Met die ene aarde moeten we het doen. Het beeld roept heel veel emoties op. Wie denken we wel dat we zijn? Hoe slecht gaan we met onze aarde om? Het ging over het gebruik van fossiele energie, de aantasting van de ozonlaag, de smeltende gletsjers, de kraters in Duitsland door het afgraven van bruinkool en de steun voor die sector omwille van de duizenden banen. De werkgelegenheid in de sector hernieuwbare energie is veel groter dan in de fossiele energie, maar door de lobby van de industrie ziet men dat niet.”

In Nederland wordt flink gepolderd over een klimaatakkoord, en Nederland is in Europa het traagste jongetje van de klas. ,,We weten eigenlijk niet precies of de maatregelen die we willen treffen echt effect gaan hebben. Terwijl we helemaal geen tijd meer hebben om daarover na te denken. We moeten het gewoon maar doen, want we kunnen de consequenties niet overzien. Voor de opwarming van de aarde is het eigenlijk al te laat. We gaan het niet meer terugdraaien. Als het al zou lukken de complete energietransitie vandaag wereldwijd door te voeren, krijg je nog een halve graad opwarming. De consequenties daarvan zullen we moeten dragen. Hele bevolkingsgroepen zullen aan de poorten van Europa rammelen omdat ze in hun eigen land als gevolg van die opwarming niet meer kunnen leven. Dat betekent politieke instabiliteit en oorlog.”

Al Gore heeft inmiddels 15.000 ambassadeurs voor het Climate Reality Project. Van een ambassadeur wordt verwacht dat hij of zij met enige regelmaat de klimaatboodschap uitdraagt. Het gaat – op z’n Amerikaans – om Acts of Leadership. ,,Dit gesprek is bijvoorbeeld ook een Act of Leadership. Dat moet ik van tevoren aankondigen bij de organisatie en daar moet ik verantwoording over afleggen. Ze willen weten met wie ik spreek. Ik kan ook een podium bieden aan andere vertellers. Het is aan jezelf hoe je het aanpakt. De een is een activist die marsen organiseert. Ik ben daar het type niet voor, ik organiseer liever communicatieprojecten.” „Ondanks het feit dat ik al tien jaar over de klimaatverandering praat, voel ik me nog best vaak klemgezet in moeilijke discussies. Bijvoorbeeld bij zo’n dooddoener als: klimaatverandering is toch van alle tijden. Dan wordt het een soort welles-nietes discussie, want ik ben geen klimaatwetenschapper.

Op verjaardagsfeestjes hoor je ook vaak: ‘alsof ik het verschil kan maken, als ik geen vlees meer eet of niet meer het vliegtuig pak. Ik ben toch een druppel op een gloeiende plaat.’ Dan stopt de discussie. Maar met zijn allen kunnen we wel degelijk het verschil maken. De overheid heeft daar natuurlijk een heel belangrijke rol in en is daar nalatig in geweest. Neem nou de provincie Limburg: braaf klimaatdoelstellingen formuleren, en als dan blijkt dat je ze niet haalt de te hoge ambities de schuld geven. Kom op jongens!”

„In het klimaatakkoord moet vooral de burger betalen. Burgers zullen zich daar tegen af gaan zetten. Ik snap dat. Maar uiteindelijk moeten we samen die last dragen. Het is slecht dat de grote vervuilers verhoudingsgewijs minder betalen dan Mien om de hoek, die haar wasmachine braaf pas ’s avonds aanzet. Dat demotiveert. Tegelijkertijd moet het een oproep zijn aan burgers om met dat soort grote bedrijven geen zaken meer te doen. Die keuze hebben we, het vraagt wat aanpassing in gedrag. Niet meer rechtstreeks naar de grote supermarkt, maar een ommetje naar de bakker. Koop minder vaak nieuwe spulletjes, ga eens naar de kringloopwinkel.

Mijn kindje Joep hoeft niks nieuws voor zijn verjaardag, tweedehands is prima. Dat klinkt geitenwollensokkerig, maar dat is het niet. Het is bewust en helemaal van nu. Het is hartstikke hip om duurzaam bezig te zijn, om te minimaliseren, de auto in de ban te doen, lokaal je voedsel te kopen. We moeten er wat voor laten, maar laten we elkaar helpen om het leuker te maken. Daar ligt een belangrijke rol voor de overheid, en een heel belangrijke verantwoordelijkheid voor het bedrijfsleven. Want de impact is enorm. Maar die moeten wel gestimuleerd worden door ons als burgers.”

Noot – Dit artikel verscheen eerder in Dagblad De Limburger.