Maureen

De impact van het Overview Effect

KERKRADE – “When I orbited the Earth in a spaceship, I saw for the first time how beautiful our planet is. Mankind, let us preserve and increase this beauty, and not destroy it!”. Met deze woorden liet astronaut Yuri Gagarin zien hoe een reis door de ruimte zijn kijk op de wereld voorgoed heeft veranderd. Na hem volgen nog vele andere ruimtevaarders die tijdens hun reis ervaren hoe ontzettend mooi, maar ook hoe vreselijk kwetsbaar onze planeet is. Bij de aanblik van de aarde ervaren ze een intens gevoel waarbij ze een diepe verbondenheid voelen met de aarde. De aarde, dat is hun thuis. De aarde biedt hen leven. En buiten die blauwe bol is er niets anders dan een enorm heelal, dood en stil.

Het zogenoemde Overview Effect laat bij veel astronauten zo’n enorme indruk achter dat zij besluiten zich in te zetten voor de toekomst van de aarde. Hoewel de boodschap van de astronauten die het Overview Effect hebben ervaren al veel mensen heeft bereikt, lijkt het verhaal niet te beklijven. Astronauten en wetenschappers vragen zich af of het überhaupt mogelijk is het Overview Effect te ervaren wanneer je je niet in de ruimte bevindt. Hoe kunnen we het Overview Effect inzetten om het grotere publiek bewust te maken van de kwetsbaarheid van de aarde? Deze en andere vragen staan centraal tijdens het Overview Symposium dat op 3 november heeft plaatsgevonden in het Columbus Earth Center in Kerkrade. Vanuit de hele wereld zijn onderzoekers, wetenschappers, psychologen, filosofen en ondernemers bij elkaar gekomen om hun kennis te delen.

Overview Effect is ‘human right’

Joos Ockels, de vrouw van Nederlands eerste astronaut Wubbo Ockels opent het symposium door te benadrukken dat de mensheid zich ervan bewust moet worden dat de aarde niet oneindig is. “We zullen beter voor de aarde moeten gaan zorgen, willen we de volgende generaties kunnen laten genieten van de ongekende schoonheid van onze planeet.” Keynote speaker Amerikaan Frank White, auteur van het in 1987 gepubliceerde boek The Overview Effect, vindt het ervaren van het Overview Effect een ‘human right’. Mensen moeten zich er sterker van bewust worden dat we als planeet en samenleving een geheel vormen. Een geheel waarbinnen veel ruimte is voor diversiteit. Hij speekt daarom de wens uit een ‘movement of change’ op gang te brengen, die mensen ervan overtuigt dat ieder van ons verantwoordelijk is voor de toekomst van de aarde: “We’re all in this together.”.

Na de gepassioneerde lezing van White wordt de voorstelling Earth: Our Planet, Our Home vertoond. Een voorstelling waarmee Columbus Earth Center als eerste instituut op aarde het Overview Effect heeft nagebootst. Door over de rand van een balustrade naar een groot, rond filmdoek te kijken wordt gesimuleerd hoe een astronaut vanuit zijn ruimteschip neerkijkt op de aarde. We gaan ‘earth gazen’: door de aarde van bovenaf te bekijken zien we vanuit een geheel nieuw perspectief prachtige natuurverschijnselen en worden we ons ervan bewust dat de aarde eigenlijk een groot organisme is. Een organisme dat los zweeft in een groot zwart heelal. Zo mooi, maar ook zo kwetsbaar. Wat zeggen deskundigen over dit fenomeen?

Verbintenis met de aarde

Aan het woord komt Philippe Ailleris die vanuit zijn ervaring als projectcontroller voor een ESA-observatiesatelliet pleit voor de inzet van satellietbeelden om mensen te confronteren met klimaatverandering. In zekere zin laten deze beelden ons ook het overview effect ervaren. Aansluitend op het pleidooi van Ailleris toont psycholoog Richard Whitehurst ons een toekomst waarin we, naar zijn overtuiging, van de empire age overgaan naar de planetary age. Een nieuw tijdperk waarin niet de mens, maar de planeet centraal komt te staan. Volgens filosoof Govert Derix is het de onwetendheid over de kosmos die eraan heeft bijgedragen dat de mens zich is gaan ‘ontbinden’ van de wereld om zich heen. Hoewel er altijd mensen zullen zijn die ongevoelig zijn voor het Overview Effect, denkt hij dat de open en ongefilterde ervaring van het Overview Effect de verbinding tussen mens en kosmos kan herstellen. Dit intense gevoel van verbondenheid dat de astronauten ervaren bij het zien van de aarde vanuit de ruimte komt volgens de Britse psycholoog Annahita Nezami door een combinatie van positieve emoties en stress. Volgens Nezami is het Overview Effect een veelbelovende techniek die in de toekomst kan worden toegepast in het behandelen van mensen met psychische stoornissen.

Evolutie en technologie

Futuroloog Barbara Marx Hubbard spreekt tijdens haar lezing haar verwondering uit over de evolutie van de mens. De evolutie heeft er namelijk toe geleid dat we in staat zijn door de ruimte te reizen, maar ook onze omgeving te veranderen en zelfs de toekomst van de aarde sterk te beïnvloeden. We kunnen volgens Hubbard het Overview Effect inzetten om deze gewaarwording te verspreiden. Zo wordt de mens zich sterker bewust van wat zijn gedrag voor de aarde betekent. Deze gewaarwording kan volgens gedragswetenschapper en merkexpert Erik Schoppen bovendien ook tot stand worden gebracht door een ogenschijnlijk futuristisch middel: een implantaat dat informatie inbrengt in de hersenen om tot een bepaalde gedachte te komen. Net zoals Hubbard hoopt Schoppen dat mensen zichzelf hierdoor als onderdeel van de aarde gaan zien, hun krachten gaan bundelen en in de toekomst samen beter met de aarde om zullen gaan. Een terechte vraag vanuit het publiek is of het wenselijk is dat niet het Overview Effect, maar de technologie onze hersenen zal gaan sturen.

Duurzaam ondernemen

Op welke wijze kan het Overview Effect de manier waarop organisaties omgaan met duurzaamheid positief beïnvloeden? Felix Hoch, coach van innovatieprocessen binnen organisaties, stelt dat organisaties een belangrijke bijdrage kunnen leveren in de ontwikkeling en verspreiding van duurzame innovaties. Door naast het uitdragen van hun wensen voor de toekomst ook hun ambities uit te voeren, kunnen organisaties de gevestigde orde verleggen en de vraag naar duurzaamheid vergroten. Professor in sustainable business, Lars Moratis ziet een belangrijke rol voor het Overview Effect weggelegd om een nieuwe generatie ondernemers te creëren. Vooralsnog zijn organisaties nog onvoldoende in staat gebleken daadwerkelijk duurzaam te ondernemen, alle ambities en idealen ten spijt.

Na afloop vindt nog een levendige discussie plaats met de aanwezige deelnemers. Zij merken op dat de tijd dringt en dat het belangrijk is dat duurzaamheid niet alleen bij woorden blijft. Organisaties en individuen hebben bewustwording, inspiratie, maar ook kennis en praktische handvaten nodig om een verschil te kunnen maken voor de aarde.

Overview Forum

Ter afsluiting worden de aanwezigen uitgenodigd een verklaring te tekenen waarmee het fundament wordt gelegd voor het Overview Forum: een netwerk voor iedereen die zich wil aansluiten als ambassadeur voor een betere wereld. Het forum heeft de ambitie kennis te doen groeien en ontwikkelingen mogelijk te maken ten behoeve van het simuleren en verspreiden van het Overview Effect. Want alleen door de krachten te bundelen kan er een verschil worden gemaakt voor onze aarde en al haar bewoners.