Thijs Steger

Schuilen achter de business case

HEERLEN – Door voor MVO-activiteiten alleen de business case als maatstaf te hanteren, kunnen bedrijven ethische of morele keuzes vermijden. De dominantie van de business case heeft geleid tot een verschraling van het maatschappelijk verantwoord ondernemen. Het is tijd dat de ziel die daarmee verloren is gegaan in MVO-land, weer terugkomt. Alleen zo kunnen ondernemingen echt geloofwaardig zijn en intrinsiek gemotiveerde werknemers aan zich blijven binden.

Het hedendaagse denken over MVO wordt gedomineerd door het concept van de business case. Dat geldt voor de management literatuur, maar ook voor het bedrijfsleven zelf. Het bereiken van sociale- en milieudoelstellingen en bedrijfseconomische doelen in één adem, dát is waar ondernemingen tegenwoordig vaak naar streven. Dit ‘nieuwe MVO-denken’ is uiteraard veel beter in te passen in de wijze waarop de meeste ondernemingen bestuurd worden – op basis van begrippen als ROI, omzet en winst- en verlies. Het is dan ook niet vreemd dat ‘de business case’ een hoge vlucht heeft genomen.

MVO salonfähig

Van gedachtengoed voor wereldverbeteraars met geitenwollen sokken heeft MVO zich geëvolueerd tot een begrip dat binnen bestuurskamers en bedrijven in het algemeen inmiddels salonfähig is geworden. Een chief operational officer die begint over het reduceren van de ecologische voetafdruk van de bedrijfsactiviteiten, zal daar door zijn collega’s van de raad van bestuur niet zo snel meer om uitgelachen worden, bij wijze van spreken. Bestuurders realiseren zich dat dit positieve effecten kan hebben op de bedrijfsreputatie. Ze zijn zich er ook van bewust dat er aanzienlijke bedrijfseconomische voordelen aan kunnen vastzitten in de vorm van kostenbesparingen. Bovendien kan een duurzame bedrijfsvoering of imago een positief effect hebben op klanten-/merkentrouw en het aantrekken van investeerders makkelijker maken. Dit zijn enkele van de voorbeelden van factoren die een rol kunnen spelen in de business case voor MVO.

Te mooi om waar te zijn

Het benaderen van MVO door middel van business case denken lijkt dus louter voordelen met zich mee te brengen, voor iedereen. Voor bedrijf, voor mens en milieu. En toch ontbreekt er iets voor mijn gevoel, op de een of andere manier lijkt het te mooi om waar te zijn. En dat is het ook, in sommige gevallen althans. Er zijn genoeg voorbeelden te verzinnen van situaties waarin er geen mogelijkheden zijn om het oplossen van een bepaald maatschappelijk probleem hand in hand te laten gaan met bedrijfseconomische voordelen. Zolang bijvoorbeeld de prijs van CO2-emissierechten zo laag blijft als nu, zullen ondernemingen weinig financiële prikkels hebben om hun uitstoot te verlagen. Doing well by doing bad blijft zo een optie, in plaats van doing well by doing good.

Wat er ontbreekt, in ieder geval aan het púre business case denken, moge duidelijk zijn: ethische en morele principes. De vraag wat het juiste is om te doen, ongeacht de bedrijfseconomische voordelen, wordt niet of te weinig gesteld. Bedrijven lijken zich soms ook enigszins te verschuilen achter de business case. Het ontbreken van een positief bedrijfseconomisch saldo voor een MVO-programma lijkt vaak voldoende reden om er maar helemaal vanaf te zien, en vanaf dat moment is er geen discussie meer over mogelijk. Door alleen de business case als maatstaf te hanteren, kunnen bedrijven ethische of morele keuzes vermijden.

Terug naar bezieling

Ik vind het jammer dat de business case benadering de rol van ethiek en moraal in MVO-land naar de achtergrond heeft verdrongen. Niet alleen omdat belangrijke maatschappelijke problemen zo ongeadresseerd blijven, maar ook omdat het mogelijk ten koste gaat van de intrinsieke motivatie van werknemers om bij MVO betrokken te zijn. Wanneer je werknemers of bedrijfsleiding probeert te overtuigen van het nut van MVO enkel aan de hand van business case argumenten loop je het risico om de meer intrinsiek gemotiveerde werknemers van je te vervreemden.

Noot – Thijs Steger is strategisch beleidsmedewerker duurzaamheid bij APG. Hij schreef dit artikel op persoonlijke titel.